ابلیس بر وزن اِفْعیل از لغت «بلس» به معنای مأیوس شدن می‌باشد مشتق شده و جمع آن ابالسه است.
و گفته اند که ابلیس از کلمه ی (ابلاس) و به معنای غم و اندوهی است که از شدت یأس و ناامیدی باشد. خداوند می فرماید: « وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُبْلِسُ الْمُجْرِمُون»یعنی: و روزی که قیامت بر پا شود، تبهکاران نومید و غمگین می شوند{. المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی}
این کلمه یازده بار در قرآن کریم به کار رفته است. در این‌که ابلیس واژه عربی یا اعجمی است، لغت شناسان دچار اختلاف شده اند و برخی نیزآن را از واژه یونانی «دیابولوس» به معنای سخن چینی و افترا مشتق می‌دانند. در اصطلاح ادیان آسمانی ابلیس به موجودی از طائفه جن یا فرشتگان - به حسب تفاسیر مختلف ـ اطلاق می‌شود، که پیش از آفرینش حضرت آدم وجود داشته و در صفوف فرشتگان الهی به عبادت می‌پرداخت، برابر روایتی از امام رضا(ع): نام اصلى ابلیس، حارث (حرث) بوده است که به دلیل عبادت طولانى، او را عزازیل، یعنى عزیز خدا، خطاب مى‌کردند. وى پس از عُجب، ابلیس نامیده شد و پس از امتناع از سجده و رانده شدن از درگاه الهى، شیطان نام‌گرفت ابلیس را بدین جهت به این نام می خوانند چون از رحمت خدا ناامید شد و علت آن تمرد از دستور خداوند متعال بود نام‌هاى دیگر او، «ضریس، سرحوب، المتکوّن و المتکوّز» است. زرتشتیان او را «انگْرَ مَینیو» خوانند.
کنیه ابلیس کنیه و القاب ابلیس عبارتند از: ابومُرّه (ابوقره) ابوکردوس، ابولبینى (نام دختر وى) نائل، ابوالحسبان، ابوخلاف، ابودجانه می‌باشد.
فرق ابلیس و شیطان فرق «ابلیس» و «شیطان» این است که ابلیس اسم عَلَم و نام خاصی برای موجود مشخص است، و اشاره به همان شیطانی است که اغواگر آدم شد اما شیطان از ماده «شطن» به معنی مخالفت می باشد شیطان معنای عام دارد و بر هر موجود بد و شریر اطلاق می‌شود خواه از انسان ها باشد یا ازاجنه که مصادیق آن در طایفه انسان وجن پیدا می‌شود همچنین گفته شده که ابلیس اولین فرد جن وشیاطین بوده است، در واقع ابلیس «ابو الجنّ و ابو الشیاطین» است
.jpg)
.jpg)
