شب مبعث از شبهای متبرّکه است و برای آن اعمالی ذکر کردهاند:
1- در مصباح از حضرت ابوجعفر امام جواد علیه السلام روایت شده که فرمود: در رجب شبى است که از آنچه که بر آن آفتاب میتابد؛ بهتر است و آن شب بیست و هفتم رجب است که در صبح آن پیغمبر خدا صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ آله به رسالت مبعوث گردید و براى آن شب اعمالی است که اگر شیعهای از ما آن اعمال را در آن شب انجام دهد اجر عمل شصت سال میبرد. خدمت آن حضرت عرض شد که عمل در آن شب چیست فرمود پس از نماز عشاء هر ساعتى از شب را تا پیش از نیمه آن که خواستی بیدار شو و بجا مىآورى دوازده رکعت نماز را که میخوانى در هر رکعت حمد و سورهاى از سورههاى کوچک مفصّل. (و مفصّل از سوره محمّد است تا آخر قرآن.) نمازها دو رکعتی هستند. پس از هر دو رکعت بعد از سلام؛ هفت مرتبه سوره حمد، هفت مرتبه مُعَوَّذَتَیْن، و سورههای توحید و قُلْ یا اَیُّها الْکافِرُونَ هر کدام هفت مرتبه، و سوره قدر و آیة الکرسى هر کدام را هفت مرتبه بخوان. و بعد از اتمام نمازاین دعا خوانده شود؛
اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى
ستایش خاص خدایى است که
لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَلَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فى الْمُلْکِ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِىُّ مِنَ
نگیرد فرزندى و نیست براى او در فرمانروایى شریکى و نیست برایش یاورى از
الذُّلِّ وَکَبِّرْهُ تَکْبیراً اَللّهُمَّ اِنّى اَسئَلُکَ بِمَعاقِدِ عِزِّکَ عَلَى اَرْکانِ
خوارى و به بزرگى کامل بزرگش شمار خدایا از تو خواهم به حق چیزهایى که موجبات عزتت برپایه هاى
عَرْشِکَ وَمُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ کِتابِکَ وَبِاسْمِکَ الاْعْظَمِ الاْعْظَمِ
عرشت مى باشد و به حق سرحد نهایى رحمتت از کتابت و به نام بزرگتر بزرگتر
الاْعْظَمِ وَذِکْرِکَ الاْعْلىَ الاْعْلىَ الاْعْلى وَبِکَلِماتِکَ التّامّاتِ اَنْ
بزرگترت و به حق ذکرت که والاتر و برتر و اعلى است و به کلمات تام و تمامت که
تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَاَنْ تَفْعَلَ بى ما اَنْتَ اَهْلُهُ.
پس بخوان هر دعائى درود فرستى بر محمد و آلش و انجام دهى درباره من آنچه را تو شایسته آنى .
2- انجام غسل در این شب مستحبّ است.
3- زیارت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام که افضل اعمال این شب است .
ابو عبدالله محمد بن بطوطه یکى از علماء اهل سنت است و در ششصد سال پیش از این زمان زندگی میکرده است. وی در سفرنامه خود که معروفست برحله ابن بطوطه روایت وُرود خود از مکه معظمه به نجف اشرف را ذکر کرده است. وی مینویسد اهل این شهر تمامى رافضى(شیعه) هستند و از براى این روضه مبارکه کراماتى ظاهر شده از جمله آن که در شب بیست و هفتم ماه رجب که نام آن شب نزد اهل آنجا لَیْلَةُ الْمَحْیا است از عراقین و خراسان و بلادِ فارس و رُوم هر شَل و مفلوج و زمینگیرى که هست را به حرم میآورند که تعداد آنها قریب سى چهل نفر است. این مبتلایان را پس از نماز عشاء مىآورند را کنار ضریح مقدّس و مردم جمع مىشوند و منتظرند که خوب شدن و برخاستن آنها را ببینند. این جماعت مردم بعضى نماز مىخوانند و بعضى ذکر مىگویند و بعضى قرآن تلاوت مىکنند و بعضى تماشاى روضه مىکنند تا آن که نصف یا دو ثلث بگذرد. از شب آن وقت جمیع این مبتلایان و زمین گیران که قادر به حرکت و برخاستن نبودند برمیخیزند در حالی که صحیح و تندرست مىباشند و بیماری در آنها وجود ندارد و مىگویند "لا اِلهَ اِلا اللّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ عَلَىُّ وَلىُّاللّهِ و این امریست مشهور است.
من خودم آن شب را در آنجا درک نکردهام لکن از مردم ثقه که اعتماد بر قول آنها بود شنیدم و هم دیدم در مدرسهاى که مهمانخانه آن حضرت است سه نفر زمینگیر که قادر به حرکت نبودند یکى از اهل روم و دیگرى از اهل اصفهان و نفر سوم از اهل خراسان بود. از آنها پرسیدم چگونه شما خوب نشدهاید و اینجا ماندهاید؟! گفتند ما به شب بیست و هفتم نرسیدهایم و همین جا ماندهایم تا شب بیست و هفتم آینده که شفا بگیریم و از براى این شب بسیاری از مردم شهرها جمع مىشوند و بازار بزرگى اقامه مىشود تا مدّت ده روز فقیر گوید: مبادا استِبْعاد کنى این مطلب را همانا معجزات و کراماتى که از این مشاهد مشرّفه بروز کرده و به تواتر رسیده زیاده از آن است که احصا شود و در ماه شوّال گذشته سنه هزار و سیصد و چهل و سه در حرم مطهّر حضرت ثامن الا ئِمّة الهُداة و ضامِنُ الاَمَّةِ العُصاةِ مَوْلانا اَبُو الْحَسَنِ عَلِىُّ بْنُمُوسى الرِّضا صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِ سه نفر زن که هر کدام به سبب مرض فلج و نَحْو آن زمین گیر شده بودند و اطبّاء و دکترها از معالجه آنها عاجز شده بودند شفا یافتند و این معجزات از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکارا گردید مانند نمودار شدن خورشید در آسمان. مثل باز شدن دَرِ دروازه نجف اشرف بر روى عربهاى بادیه و به حدِّى این مطلب واضح بودکه نقل شد دکترهایى که مطلّع بر مرضهاى آن زنها بودند تصدیق نمودند با آن که در این باب خیلى دقیق بودند بلکه بعضى از آنها تصدیق خود را بر شفاء آنها نوشتند. وَ لَقَدْ اَجادَ شَیْخُنا الحُرُّ العامِلى فى اُرْجُوزَتِه
4- شیخ کفعمى در بلد الا مین فرموده که در شب مبعث این دعا را خوانده شود:
" اَللّهُمَّ اِنّى اَسئَلُکَ بِالتَّجَلِىِ الاْعْظَمِ فى هذِهِ اللَّیْلَةِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ وَالْمُرْسَلِ؛
خدایا از تو میخواهم به حق بزرگترین تجلى (تو) در این شب از این ماه بزرگ و به حق آن فرستاده
الْمُکَرَّمِ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَاَنْ تَغْفِرَ لَنا ما اَنْتَ بِهِ مِنّا اَعْلَمُ؛
گرامى که درود فرستى بر محمد و آلش و بیامرزى براى ما آنچه را تو بدان از ما داناترى
یا مَنْ یَعْلَمُ وَلا نَعْلَمُ اَللّهُمَّ بارِکْ لَنا فى لَیْلَتِنا هذِهِ الَّتى بِشَرَفِ؛
اى که مىدانى و ما نمىدانیم خدایا مبارک گردان بر ما در این شبى که به واسطه شرافت
الرِّسالَةِ فَضَّلْتَها وَبِکَرامَتِکَ اَجْلَلْتَها وَبِالْمَحَلِّ الشَّریفِ اَحْلَلْتَها؛
رسالت آن را فضیلت دادى و به کرامت خویش بزرگش کردى و به جاى با شرافتى درش آوردى
اَللّهُمَّ فَاِنّا نَسْئَلُکَ بِالْمَبْعَثِ الشَّریفِ وَالسَّیِّدِ اللَّطیفِ وَالْعُنْصُرِ؛
خدایا پس از تو خواهیم به آن بعثت شریف و آن آقاى بالطف و عنصر
الْعَفیفِ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اَنْ تَجْعَلَ اَعْمالَنا فى هذِهِ؛
پارسا که درود فرستى بر محمد و آلش و قرار دهى اعمال ما را در این
اللَّیْلَةِ وَفى سایِرِ اللَّیالى مَقْبُولَةً وَذُنُوبَنا مَغْفُورَةً وَحَسَناتِنا؛
شب و در سایر شبها پذیرفته درگاهت و گناهانمان را آمرزیده و نیکیهایمان را مورد
مَشْکُورَةً وَ سَیِّئاتِنا مَسْتُورَةً وَقُلوُبَنا بِحُسْنِ الْقَوْلِ مَسْرُورَةً؛
قدردانى و بدیهایمان را پوشیده و دلهامان را به گفتار نیک خرسند
وَاَرْزاقَنا مِنْ لَدُنْکَ بِالْیُسْرِ مَدْرُورَةً اَللّهُمَّ اِنَّکَ تَرى وَلا تُرى؛
و روزیهایمان را از نزد خود به آسانى فراوان، خدایا تو مىبینى ولى خودت دیده نمىشوى
وَ اَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الاْعْلى وَاِنَّ اِلَیْکَ الرُّجْعى وَالْمُنْتَهى وَاِنَّ لَکَ؛
و تو در بلندترین دیدگاهى و به طور مسلم بازگشت و پایان به سوى توست و
الْمَماتَ وَالْمَحْیا وَاِنَّ لَکَ الاْخِرَةَ وَالاُْولى اَللّهُمَّ اِنّا نَعُوذُ بِکَ اَنْ؛
مرگ و زندگى به دست تو است و انجام و آغاز از آن تو است خدایا ما به تو پناه مىبریم از
نَذِلَّ وَنَخْزى وَاَنْ نَاءتِىَ ما عَنْهُ تَنْهى اَللّهُمَّ اِنّا نَسْئَلُکَ الْجَنَّةَ؛
خوار شدن و رسوایى و دست زدن به کارى که تو آن را قدغن کردهاى خدایا ما از تو درخواست بهشت را
بِرَحْمَتِکَ وَنَسْتَعیذُ بِکَ مِنَ النّارِ فَاَعِذْنا مِنْها بِقُدْرَتِکَ وَ نَسْئَلُکَ مِنَ؛
به رحمتت داریم و پناه جوییم به تو از آتش دوزخ پس ما را به قدرت خویش از آتش پناه ده و از تو
الْحُورِ الْعینِ فَارْزُقْنا بِعِزَّتِکَ وَاجْعَلْ اَوْسَعَ اَرْزاقِنا عِنْدَ کِبَرِ سِنِّنا؛
حور العین درخواست کنیم پس به عزت خویش روزیمان گردان و وسیعترین روزى ما را در هنگام پیرى ما قرار ده
وَاَحْسَنَ اَعْمالِنا عِنْدَ اقْتِرابِ اجالِنا وَاَطِلْ فى طاعَتِکَ وَ ما یُقَرِّبُ؛
و بهترین اعمال ما را هنگام نزدیک شدن مرگمان مقرر دار و طولانى کن عمر ما را در طاعت خود و در آنچه موجب تقرب
اِلَیْکَ وَیُحْظى عِنْدَکَ وَیُزْلِفُ لَدَیْکَ اَعْمارَنا وَاَحْسِنْ فى جَمیعِ؛
درگاهت شود و سبب بهرهمندى نزد تو و نزدیکى تو گردد و در تمام
اَحْوالِنا وَ اُمُورِنا مَعْرِفَتَنا وَلا تَکِلْنا اِلى اَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فَیَمُنَّ عَلَیْنا؛
احوال و کارهاى ما معرفتمان را کامل و نیکو گردان و ما را به هیچیک از خلق خود وامگذار که بر سر ما منت گذارد
وَتَفَضَّلْ عَلَیْنا بجَمیعِ حَوایِجِنا لِلدُّنْیا وَالاْخِرَةِ وَابْدَاْ بِاباَّئِنا وَ اَبْناَّئِنا؛
و بر ما تفضل فرما به برآوردن تمام حاجتهاى دنیا و آخرت ما و آغاز کن در تمام آنچه ما براى خودمان از توخواستیم براى پدران و فرزندانمان
وَ جَمیعِ اِخْوانِنَا الْمُؤْمِنینَ فى جَمیعِ ما سَئَلْناکَ لاِنْفُسِنا یا اَرْحَمَ؛
و همه برادران مؤ من ما اى مهربانترین
الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ اِنّا نَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظیمِ وَمُلْکِکَ الْقَدیمِ اَنْ؛
مهربانها خدایا از تو خواهیم به حق نام بزرگت و فرمانروایى دیرینهات که
تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تَغْفِرَ لَنَا الذَّنْبَ الْعَظیمَ اِنَّهُ لا؛
درود فرستى بر محمد و آل محمد و این که بیامرزى براى ما گناه بزرگ ما را که به راستى
یَغْفِرُ الْعَظیمَ اِلا الْعَظیمُ اَللّهُمَّ وَ هذا رَجَبٌ الْمُکَرَّمُ الَّذى اَکْرَمْتَنا بِهِ؛
نیامرزد بزرگ را مگر شخص بزرگ. خدایا این ماه رجب است که گرامى است و همان ماهى است که ما را بدان گرامى داشته
اَوَّلُ اَشْهُرِ الْحُرُمِ اَکْرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَیْنِ الاُْمَمِ فَلَکَ الْحَمْدُ یا ذَاالْجُودِ؛
نخستین ماه محترمى است که ما را از میان همه امتها بدان گرامى داشتى پس ستایش خاص تو است اى صاحب جود
وَالْکَرَمِ فَاَسْئَلُکَ بِهِ وَ بِاسْمِکَ الاْعْظَمِ الاْعْظَمِ الاْعْظَمِ الاْجَلِّ الاْکْرَمِ؛
و بزرگوارى پس از تو خواهیم بدین ماه و به حق نام اعظم و ...... و اجل اکرم تو
الَّذى خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فى ظِلِّکَ فَلا یَخْرُجُ مِنْکَ اِلى غَیْرِکَ اَنْ تُصَلِّىَ؛
که آن را آفریدى و در سایهات مستقر گردید و آن نام از تو به دیگرى نرسد که درود فرستى
عَلى مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیْتِهِ الطّاهِرینَ وَ اَنْ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلینَ فیهِ؛
بر محمد و خاندان پاک او و قرار دهى ما را از کسانى که در این ماه
بِطاعَتِکَ وَالاْمِلینَ فیهِ لِشَفاعَتِکَ اَللّهُمَّ اهْدِنا اِلى سَواَّءِ السَّبیلِ؛
به طاعت تو عمل کنیم و آنان که در این ماه آرزوى شفاعت تو را دارند خدایا ما را به راه راست راهنمایى فرما
وَاجْعَلْ مَقیلَنا عِنْدَکَ خَیْرَ مَقیلٍ فى ظِلٍّ ظَلیلٍ وَمُلْکٍ جَزیلٍ فَاِنَّکَ؛
و قرار ده جایگاه ما را در نزد خود بهترین جایگاه در سایه همیشگى رحمتت و سلطنت با عظمتت زیرا که تو
حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَکیلُ اَللّهُمَّ اقْلِبْنا مُفْلِحینَ مُنْجِحینَ غَیْرَ مَغْضُوبٍ؛
ما را کافى هستى و نیکو وکیلى هستى خدایا ما را برگردان به حال رستگارى و کامیابى که نه در زمره غضب شدگان باشیم
عَلَیْنا وَلا ضاَّلّینَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ اِنّى اَسئَلُکَ؛
و نه از جمله گمراهان به رحمتت اى مهربانترین مهربانان خدایا از تو خواهم
بِعَزاَّئِمِ مَغْفِرَتِکَ وَ بِواجِبِ رَحْمَتِکَ السَّلامَةَ مِنْ کُلِّ اِثْمٍ وَالْغَنیمَةَ؛
به حق وسائل حتمى آمرزشت و به آن رحمتت که بر خویش واجب کردى که مرا از هر گناهى سالم دارى
مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَالنَّجاةَ مِنَ النّارِ اَللّهُمَّ دَعاکَ الدّاعُونَ؛
و از هر نیکى بهرهمند سازى و به بهشتم برسانى و از آتش دوزخ نجاتم بخشى خدایا خوانندگان تو را خواندند
وَ دَعَوْتُکَ وَسَئَلَکَ السّاَّئِلُونَ وَسَئَلْتُکَ وَ طَلَبَ اِلَیْکَ الطّالِبُونَ؛
و من نیز خواندمت و درخواست کنندگان از تو خواستند و من نیز از تو خواستم و جویندگان از تو جویا شدند
وَ طَلَبْتُ اِلَیْکَ اَللّهُمَّ اَنْتَ الثِّقَةُ وَالرَّجاَّءُ وَ اِلَیْکَ مُنْتَهَى الرَّغْبَةِ فِى؛
و من هم تو را جویا شدم خدایا تویى مورد اعتماد و امید و بسوى تو است آخرین مرحله میل و اشتیاق در
الدُّعاَّءِ اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَاجْعَلِ الْیَقینَ فى قَلْبى دعاء؛
خدایا درود فرست بر محمد و آلش و بنه یقین را در دلم
وَالنُّورَ فى بَصَرى وَالنَّصیحَةَ فى صَدْرى وَ ذِکْرَکَ بِاللَّیْلِ وَالنَّهارِ؛
و روشنى در دیدهام و خیرخواهى در سینهام و ذکر خود را در شب و روز
عَلى لِسانى وَ رِزْقاً واسِعاً غَیْرَ مَمْنُونٍ وَلا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنى؛
بر زبانم و روزى وسیع بى منت و بى مانعى روزیم گردان
وَ بارِکْ لى فیما رَزَقْتَنى وَاجْعَلْ غِناىَ فى نَفْسى وَ رَغْبَتى فیما؛
و در آنچه نصیبم کردهاى برکت ده و بىنیازى مرا در نفس خودم قرار ده و اشتیاقم را بدانچه
عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ .
پس به سجده برو و بگو:
اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى هَدانا لِمَعْرِفَتِهِ وَ خَصَّنا بِوِلایَتِهِ وَ وَفَّقَنا لِطاعَتِهِ؛ ستایش خاص خدایى است که ما را به معرفت خویش راهنمایى کرد و به دوستى خویش مخصوص گردانید و به طاعتش موفق داشت خدا را شکر.
سپس صد مرتبه شُکْراً شُکْراً گفته شود.
پس سر از سجود بردار و بگو: اَللّهُمَّ اِنّى قَصَدْتُکَ بِحاجَتى وَاعْتَمَدْتُ؛
خدایا من براى حاجتم تو را قصد کردم و در مورد
عَلَیْکَ بِمَسْئَلَتى وَ تَوَجَّهْتُ اِلَیْکَ بِاَئِمَّتى وَ سادَتى اَللّهُمَّ انْفَعْنا؛
خواستهام بر تو اعتماد کردم و به وسیله پیشوایان و سرورانم به سوى تو رو آوردم خدایا
بِحُبِّهِمْ وَاَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ وَارْزُقْنا مُرافَقَتَهُمْ وَاَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ فى؛
به دوستى ایشان ما را سودمند کن و در جایگاه آنها واردمان کن و همنشینى ایشان را روزى ما گردان و در زمره آنان ما را داخل بهشت گردان
زُمْرَتِهِمْ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.
به رحمتت اى مهربانترین مهربانان